Прэзідэнт прыбыў у Самарканд на саміт ШАС. Што гэта за арганізацыя і навошта Беларусь хоча стаць яе членам?

Фота belta.by

Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка прыбыў ва ўзбекскі горад Самарканд, дзе 15-16 верасня праходзіць саміт Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва.

Ля трапа самалёта Прэзідэнта сустракаў прэм'ер-міністр Узбекістана Абдула Арыпаў. Адбылася кароткая дзелавая размова, пасля чаго Аляксандр Лукашэнка ў суправаджэнні матацыклістаў і верталёта накіраваўся на двухбаковыя сустрэчы. Першая - з гаспадаром саміту Прэзідэнтам Узбекістана Шаўкатам Мірзіёевым.

Плануецца, што кіраўнік беларускай дзяржавы 16 верасня выступіць на пасяджэнні ў пашыраным складзе Савета кіраўнікоў дзяржаў - членаў ШАС. Аляксандр Лукашэнка агучыць прыярытэты ўзаемадзеяння Беларусі ў фармаце ШАС, таксама з улікам пададзенай раней заяўкі на далучэнне краіны да гэтай арганізацыі ў якасці паўнапраўнага члена (цяпер Беларусь мае статус наглядальніка). Размова таксама пойдзе аб актуальных пытаннях міжнароднага парадку дня.

На палях саміту адбудуцца сустрэчы Аляксандра Лукашэнкі з замежнымі калегамі, у ходзе якіх будзе абмяркоўвацца пераважна двухбаковая тэматыка і развіццё супрацоўніцтва па ключавых напрамках. Прэзідэнт Беларусі прыме ўдзел і ў шэрагу нефармальных мерапрыемстваў, арганізаваных узбекскім бокам для ўдзельнікаў саміту.

Напярэдадні саміту ў інтэрв'ю БЕЛТА першы намеснік міністра замежных спраў Рэспублікі Беларусь Сяргей Алейнік заявіў, што ўмацаванне і пашырэнне Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва набывае асаблівае значэнне ва ўмовах санкцыйнага процістаяння, якое адчуваюць краіны з боку Захаду. "Арганізацыя аб'ядноўвае дзяржавы, якія нацэлены на развіццё шматпалярнага, раўнапраўнага і інклюзіўнага светаўладкавання і выступаюць супраць умяшання ва ўнутраныя справы суверэнных дзяржаў, прымяненне двайных стандартаў і неправамерных аднабаковых санкцый", - сказаў ён.

Беларусь падзяляе падыходы Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва да процідзеяння пратэкцыянізму і гандлёвым войнам, якія тармозяць сусветнае развіццё і маюць глыбокую эканамічную рэцэсію.

Паводле слоў пасла Беларусі ва Узбекістане Леаніда Марыніча, аўтарытэт і ўплыў ШАС растуць, арганізацыя ўжо свабодна канкурыруе з іншымі буйнымі міжнароднымі аб'яднаннямі. Паводле яго слоў, членства ў ШАС адкрые для Беларусі дадатковыя перавагі для работы на рынках дзяржаў, якія ўваходзяць у гэту арганізацыю. "У нас адкрыецца велізарны рынак. Ён нібыта і адкрыты, але даступнасць гэтага рынку стане лепшай і прасцейшай. Таму для нас гэта выгадна. Другое - фінансавыя, матэрыяльныя патокі павялічацца ў разы, паколькі эканамічны саюз паміж краінамі ШАС вельмі моцны, і арганізацыя паказала гэта за час свайго існавання", - сказаў дыпламат.

Шанхайская арганізацыя супрацоўніцтва з'яўляецца пастаянна дзеючай міжурадавай міжнароднай арганізацыяй, аб стварэнні якой аб'яўлена 15 чэрвеня 2001 г. у Шанхаі (КНР). Фундаментам для аб'яднання ў рамках ШАС краін з рознымі палітычнымі сістэмамі, традыцыямі і каштоўнасцямі выступілі сфера бяспекі і гандлёва-эканамічныя адносіны. Агульнай мэтай стала забеспячэнне спрыяльнай міжнароднай абстаноўкі зыходзячы з прынцыпаў "шанхайскага духу", галоўным зместам якога абвешчаны: узаемны давер і выгада, раўнапраўе, узаемныя кансультацыі, павага разнастайнасці культур і цывілізацый, імкненне да сумеснага развіцця.

Сёння дзяржавамі - членамі ШАС з'яўляюцца Індыя, Казахстан, Кітай, Кыргызстан, Пакістан, Расія, Таджыкістан, Узбекістан. Па выніках саміту кіраўнікоў дзяржаў ШАС у Душанбэ 17 верасня 2021 года пачата працэдура далучэння да ШАС у якасці паўнапраўнага члена Ірана. Беларусь цяпер мае статус дзяржавы-наглядальніка пры ШАС і падала заяўку на членства ў арганізацыі. Чакаецца, што гэта пытанне сярод іншых будзе разгледжана на саміце ў Самаркандзе.

Згодна з Палажэннем аб прыёме новых членаў у ШАС ад 11 чэрвеня 2010 г. дзяржава-заяўнік павінна далучыцца да дзеючых у ШАС міжнародных дагавораў (прыкладна 40), унесці неабходныя змяненні ў нацыянальнае заканадаўства (Індыі і Пакістану для гэтага спатрэбілася каля двух гадоў, адпаведныя працэдуры праходзіць Іран).

Беларусь разглядае Шанхайскую арганізацыю супрацоўніцтва (ШАС) у якасці міжнароднай пляцоўкі для вызначэння канкрэтных механізмаў развіцця супрацоўніцтва ў сферы процідзеяння пагрозам тэрарызму, экстрэмізму, арганізаванай злачыннасці і наркатрафіку. Выступае за ўмацаванне эканамічнага вымярэння ШАС у якасці найважнейшага фактару стабільнасці ў еўразійскім рэгіёне. Краіна ўдзельнічае ў ШАС з 2010 года ў статусе партнёра па дыялогу і з 2015 года - у статусе наглядальніка, прымае актыўны ўдзел ва ўсіх асноўных вымярэннях дзейнасці ШАС: палітыка-дыпламатычным, гандлёва-эканамічным і культурна-гуманітарным, а таксама ў ваенным супрацоўніцтве.

У 2021 годзе на долю дзяржаў ШАС прыпадала 57,8 працэнта ўсяго тавараабароту Беларусі, у тым ліку - 47,7 працэнта экспарту і 67,4 працэнта імпарту.

У сферы эканомікі Беларусь зацікаўлена ў развіцці агульнай транспартнай прасторы ШАС, міжнародных аўтамабільных перавозак, а таксама ў скаардынаваным развіцці аўтамабільных дарог, чыгуначных перавозак, што будзе садзейнічаць удзелу ў мультымадальных перавозках, фарміраванню спрыяльнай сеткі транспартнай інфраструктуры і раскрыццю транзітнага патэнцыялу. З 11 лістапада 2018 года Беларусь з'яўляецца ўдзельнікам пагаднення паміж урадамі дзяржаў - членаў ШАС аб стварэнні спрыяльных умоў для міжнародных аўтамабільных перавозак.

Беларусь таксама зацікаўлена ва ўзаемадзеянні ў рамках ШАС па ўсіх напрамках культурна-гуманітарнага супрацоўніцтва, а таксама ў супрацоўніцтве з культурна-інфармацыйнымі цэнтрамі і фондамі ШАС.